Postępowanie karne cz. 1 Zasady ogólne
Kodeks postępowania karnego - Pojęcia wstępne
Celem postępowania karnego jest to, żeby ( art. 2 k.p.k.):
- sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba, której nie udowodniono winy, nie poniosła tej odpowiedzialności;
- przez trafne zastosowanie środków karnych oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięte zostały zadania postępowania karnego nie tylko w zwalczaniu przestępstw, lecz również w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia;
- zostały uwzględnione prawnie chronione interesy pokrzywdzonych przy jednoczesnym poszanowaniu jego godności;
- rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie;
Zasady postępowania karnego :
- zasada badania i uwzględniania okoliczności przemawiających zarówno na korzyść jak i niekorzyść oskarżonego;
- oskarżonego uważa się za niewinnego dopóki wina jego nie zostanie udowodniona + prawomocny wyrok, a wątpliwości, których nie usunięto w postępowaniu dowodowym rozstrzyga się na korzyść oskarżonego;
- oskarżonemu przysługuje prawo do obrony;
- Organy postępowania kształtują swoje przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego;
- Sąd rozstrzyga samodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne nie jest związany rozstrzygnięciem innego sądu;
- Organy procesowe prowadzą postępowanie z urzędu, chyba że ustawa uzależnia je od wniosku;
- Zasada legalizmu- organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przygotowawczego , a oskarżyciel publiczny do wniesienia i popierania oskarżenia – o czyn ścigany z urzędu;
Dopuszczalność umorzenia albo zawieszenia postępowania z uwagi na karę orzeczoną za inne przestępstwo
Art. 11 zawiera tzw. Umorzenie absorpcyjne
– postepowanie w sprawie o występek, zagrożony karą pozbawienia wolności do 5
lat, można umorzyć , jeżeli orzeczenie wobec oskarżonego kary byłoby oczywiście
niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne
przestępstwo, a interes pokrzywdzonego temu się sprzeciwia.
Ściganie na wniosek
W sprawie o przestępstwo ścigane na wniosek , postępowanie z
chwila złożenia wniosku toczy się z urzędu, wniosek może zostać cofnięty w
postępowaniu przygotowawczym za zgodą prokuratora, a w postępowaniu sądowym za
zgodą sądu do rozpoczęcia przez niego przewodu sądowego na pierwszej rozprawie
głównej. Ponowne złożenie tego cofniętego wniosku jest niemożliwe/ niedopuszczalne
Oskarżyciel publiczny może cofnąć akt oskarżenia do czasu rozpoczęcia
przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. Natomiast w toku przewodu
sądowego dopuszczane jest cofnięcie aktu oskarżenia przed sądem I instancji ale
tylko za zgodną oskarżonego. Ponowne wniesienie aktu jest niedopuszczalne.
Policja i inne organy w zakresie postępowania karnego
wykonują polecenia sądu, referendarza sądowego i prokuratora oraz prowadza pod
nadzorem prokuratora śledztwo lub dochodzenia w granicach określonych w ustawie
.
Przesłanki procesowe wyłączające wszczęcie
postępowania, umorzenie postępowania
Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza się, gdy :
- Czynu nie popełniono albo brak jest dostatecznych uzasadniających podejrzenie jego popełnienia;
- Czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa;
- Znikoma społeczna szkodliwość czynu;
- Ustawa stanowi, że sprawca nie ponosi kary;
- Oskarżony zmarł;
- Przedawnienie karalności;
- Postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocne zakończone lub wcześniej wszczęte toczy się;
- Sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych;
- Brak skargi uprawnionego oskarżyciela;
- Brak zezwolenia na ściganie lub brak wniosku o ściganie od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej;
- Zachodzi inna okoliczności włączająca ściganie
Jeżeli prokurator stwierdza, że czyn jest wykroczeniem to odmawia wszczęcia postępowania
lub umarza je jednocześnie przekazując policji w celu wystąpienia z wnioskiem o
ukaranie do właściwego sądu, prokurator może sam wystąpić z takim wnioskiem.
W razie rażącego naruszenia przez obrońcę , pełnomocnika
strony obowiązków procesowych sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, zawiadamia o tym właściwą radę adwokacką, okręgową izbę radców prawnych,
żądając od jej dziekana nadesłania w ciągu 30 dni informacji o podjętych
działaniach związanych z zawiadomieniem ( odpis zawiadomienia przesyła się MS) w
razie nieudzielenia wyjaśnień można nałożyć na dziekana organu karę pieniężną w
wysokości 10. 000 zł ( przysługuje zażalenie) .
W razie naruszenia przez oskarżyciela publicznego/ organu
prowadzącego postępowanie przygotowawcze sąd zawiadamia o tym bezpośrednio przełożonego
osoby, zadając w terminie 14 dni informacji o podjętych działaniach ( odpis
zawiadomienia sąd przesyła Prokuratorowi Generalnemu w innym przypadku niż
prokurator przesyła bezpośrednio do przełożonego tego oskarżyciela)
O ukończeniu postępowania toczącego się z urzędu przeciw
osobom zatrudnionym w instytucjach państwowych, samorządowych i społecznych ,
uczniom i słuchaczom szkół oraz żołnierzom należy bezzwłocznie zawiadomić
przełożonych tych osób.
Postępowanie zawiesza się na czas trwania przeszkody w
przypadku ( przysługuje zażalenie):
·
Gdy
nie można ująć sprawcy;
·
Nie
może brać udziału w postępowaniu z powodu choroby psychicznej, innej ciężkiej
choroby
Postępowanie mediacyjne między pokrzywdzonym i
oskarżonym
Sąd lub referendarz sądowy, w postępowaniu przygotowawczym-prokurator
lub inny organ prowadzący to postępowanie, może z inicjatywy lub za zgodą
pokrzywdzonego i oskarżonego , skierować sprawę do osoby lub instytucji prowadzącej
postępowanie mediacyjne. Nie powinno trwać dłużej niż miesiąc. Mediacji nie
przeprowadza:
·
Czynny
zawodowo sędzia;
·
Prokurator,
·
Asesor
prokuratorski;
·
Aplikant
sędziowski i prokuratorski;
·
Ławnik;
·
Referendarz
sądowy;
·
Asystent
sędziego, prokuratora;
·
Funkcjonariusz
instytucji uprawnionej do ścigania przestępstw;
Ich udział w mediacji
jest dobrowolny. Mediatorowi udziela się akta sprawy, sporządza
sprawozdanie z postępowania mediacyjnego + ugodę podpisaną przez strony. Na
ugodę przysługuje zażalenie.
Szczegółowe zasady postępowania mediacyjnego zawiera uchylone co prawda Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 czerwca 2003 roku w sprawiepostępowania mediacyjnego w sprawach karnych.