Postępowanie karne cz. 1 Zasady ogólne

Kodeks postępowania karnego - Pojęcia wstępne

Celem postępowania karnego jest to, żeby ( art. 2 k.p.k.):

•  sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba, której nie udowodniono winy, nie poniosła tej odpowiedzialności;
•  przez trafne zastosowanie środków karnych oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięte zostały zadania postępowania karnego nie tylko w zwalczaniu przestępstw, lecz również w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia; 
•  zostały uwzględnione prawnie chronione interesy pokrzywdzonych przy jednoczesnym poszanowaniu jego godności; 
•  rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie;

Zasady postępowania karnego : 

1.  zasada badania i uwzględniania okoliczności przemawiających zarówno na korzyść jak i niekorzyść oskarżonego; 
2. oskarżonego uważa się za niewinnego dopóki wina jego nie zostanie udowodniona + prawomocny wyrok, a wątpliwości, których nie usunięto w postępowaniu dowodowym rozstrzyga się na korzyść oskarżonego; 
3. oskarżonemu przysługuje prawo do obrony; 
4. Organy postępowania kształtują swoje przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego; 
5. Sąd rozstrzyga samodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne nie jest związany rozstrzygnięciem innego sądu;
6. Organy procesowe prowadzą postępowanie z urzędu, chyba że ustawa uzależnia je od wniosku; 
7. Zasada legalizmu- organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przygotowawczego , a oskarżyciel publiczny do wniesienia i popierania oskarżenia – o czyn ścigany z urzędu;

Dopuszczalność umorzenia albo  zawieszenia postępowania z uwagi na  karę orzeczoną za inne przestępstwo

Art. 11 zawiera tzw. Umorzenie absorpcyjne – postepowanie w sprawie o występek, zagrożony karą pozbawienia wolności do 5 lat, można umorzyć , jeżeli orzeczenie wobec oskarżonego kary byłoby oczywiście niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne przestępstwo, a interes pokrzywdzonego temu się sprzeciwia.

Ściganie na wniosek

W sprawie o przestępstwo ścigane na wniosek , postępowanie z chwila złożenia wniosku toczy się z urzędu, wniosek może zostać cofnięty w postępowaniu przygotowawczym za zgodą prokuratora, a w postępowaniu sądowym za zgodą sądu do rozpoczęcia przez niego przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. Ponowne złożenie tego cofniętego wniosku jest niemożliwe/ niedopuszczalne

Oskarżyciel publiczny może cofnąć akt oskarżenia do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. Natomiast w toku przewodu sądowego dopuszczane jest cofnięcie aktu oskarżenia przed sądem I instancji ale tylko za zgodną oskarżonego. Ponowne wniesienie aktu jest niedopuszczalne.

Policja i inne organy w zakresie postępowania karnego wykonują polecenia sądu, referendarza sądowego i prokuratora oraz prowadza pod nadzorem prokuratora śledztwo lub dochodzenia w granicach określonych w ustawie .

Przesłanki procesowe wyłączające wszczęcie postępowania, umorzenie postępowania

Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza się, gdy : 

• Czynu nie popełniono albo brak jest dostatecznych uzasadniających podejrzenie jego popełnienia; 
• Czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa;
•  Znikoma społeczna szkodliwość czynu; 
• Ustawa stanowi, że sprawca nie ponosi kary;
• Oskarżony zmarł; 
• Przedawnienie karalności; 
• Postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocne zakończone lub wcześniej wszczęte toczy się; 
• Sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych; 
• Brak skargi uprawnionego oskarżyciela; 
• Brak zezwolenia na ściganie lub brak wniosku o ściganie od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej; 
• Zachodzi inna okoliczności włączająca ściganie

Jeżeli prokurator stwierdza, że czyn jest  wykroczeniem to odmawia wszczęcia postępowania lub umarza je jednocześnie przekazując policji w celu wystąpienia z wnioskiem o ukaranie do właściwego sądu, prokurator może sam wystąpić z takim wnioskiem.

W razie rażącego naruszenia przez obrońcę , pełnomocnika strony obowiązków procesowych sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, zawiadamia o tym właściwą radę adwokacką, okręgową izbę radców prawnych, żądając od jej dziekana nadesłania w ciągu 30 dni informacji o podjętych działaniach związanych z zawiadomieniem ( odpis zawiadomienia przesyła się MS) w razie nieudzielenia wyjaśnień można nałożyć na dziekana organu karę pieniężną w wysokości 10. 000 zł ( przysługuje zażalenie) .

W razie naruszenia przez oskarżyciela publicznego/ organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze sąd zawiadamia o tym bezpośrednio przełożonego osoby, zadając w terminie 14 dni informacji o podjętych działaniach ( odpis zawiadomienia sąd przesyła Prokuratorowi Generalnemu w innym przypadku niż prokurator przesyła bezpośrednio do przełożonego tego oskarżyciela)

O ukończeniu postępowania toczącego się z urzędu przeciw osobom zatrudnionym w instytucjach państwowych, samorządowych i społecznych , uczniom i słuchaczom szkół oraz żołnierzom należy bezzwłocznie zawiadomić przełożonych tych osób.

Postępowanie zawiesza się na czas trwania przeszkody w przypadku ( przysługuje zażalenie): 

·         Gdy nie można ująć sprawcy;

·         Nie może brać udziału w postępowaniu z powodu choroby psychicznej, innej ciężkiej choroby

Postępowanie mediacyjne między pokrzywdzonym i oskarżonym

Sąd lub referendarz sądowy, w postępowaniu przygotowawczym-prokurator lub inny organ prowadzący to postępowanie, może z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i oskarżonego , skierować sprawę do osoby lub instytucji prowadzącej postępowanie mediacyjne. Nie powinno trwać dłużej niż miesiąc. Mediacji nie przeprowadza: 

·         Czynny zawodowo sędzia;

·         Prokurator,

·         Asesor prokuratorski;

·         Aplikant sędziowski i prokuratorski;

·         Ławnik; 

·         Referendarz sądowy;

·         Asystent sędziego, prokuratora;

·         Funkcjonariusz instytucji uprawnionej do ścigania przestępstw;

Ich udział w mediacji  jest dobrowolny. Mediatorowi udziela się akta sprawy, sporządza sprawozdanie z postępowania mediacyjnego + ugodę podpisaną przez strony. Na ugodę  przysługuje zażalenie.

Szczegółowe zasady postępowania mediacyjnego zawiera uchylone co prawda Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 czerwca 2003 roku w sprawiepostępowania mediacyjnego w sprawach karnych.