Postępowanie karne cz.4 pozostali uczestnicy postępowania

Oprócz oskarżyciela publicznego w postępowaniu biorą m.in.  udział pokrzywdzony , oskarżyciel posiłkowy, oskarżyciel prywatny, powód cywilny , oskarżony a także obrońcy i pełnomocnicy.

Pokrzywdzony

Definicja pokrzywdzonego  zawarta została w art. 49 k.p.k. Pokrzywdzony jest:

·         osoba fizyczna lub prawna , której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo, jeżeli jest osobą nieporadną, małoletnią lub ubezwłasnowolnioną, prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy lub osobą, pod której stałą pieczą  pokrzywdzony pozostaje.

·          ( niemająca osobowości prawnej) instytucja państwowa lub samorządowa, inna jednostka organizacyjna, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną

·         ZUS w zakresie jakim pokrył szkodę wyrządzoną pokrzywdzonemu przez przestępstwo lub jest zobowiązany do jej pokrycia,

·         Organ PIP mogą wykonywać prawa pokrzywdzonego , jeżeli w zakresie swego działania ujawniły przestępstwo lub wystąpiły o wszczęcie postępowania. (Dot. przestępstw XXVIII przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową + utrudnianie czynności kontrolnych ) ;

·         W sprawach o przestępstwa, którymi wyrządzono szkodę na rzecz osoby niemającej osobowości prawnej , prawa pokrzywdzonego może wykonywać organ kontroli państwowej , które w zakresie swojego działania ujawnił przestępstwo lub wystąpił o wszczęcie postępowania;

Pokrzywdzony, a także prokurator, może aż do zamknięcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć wniosek o obowiązek naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości , części lub zadośćuczynienie za doznaną krzywdę.

Wyłączenie możliwości korzystania z uprawnień pokrzywdzonego przez osobę występującą w tej samej sprawie jako oskarżony

Z uprawnień pokrzywdzonego tj.: pokrzywdzony jako oskarżyciel posiłkowy i powództwo adhezyjne(powód cywilny) nie może korzystać osobą występująca w tej samej sprawie w charakterze oskarżonego , z wyjątkiem jeżeli jest wniesiony wzajemny akt oskarżenia ( oskarżenie prywatne) i jeżeli w tym samym wypadku podejmie z urzędu pracę prokurator.

Osoby uprawnione do wykonywania praw w przypadku śmierci pokrzywdzonego

W razie śmierci pokrzywdzonego prawa mogą wykonywać osoby najbliższe ( art. 115k.k.) lub osoby pozostające na jego utrzymaniu, a w wypadku ich braku to prokurator z urzędu. Poucza się o przysługujących uprawnieniach co najmniej jedną osobę.

Oskarżyciel posiłkowy

w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może jako strona w roli oskarżyciela posiłkowego obok prokuratora  lub zamiast niego. Jeżeli prokurator wniósł akt oskarżenia to pokrzywdzony do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej może złożyć oświadczenie o tym , iż chce brać udział w roli oskarżyciela posiłkowego. Cofnięcie takiego aktu oskarżenia nie pozbawia uprawnień oskarżyciela posiłkowego. Jeżeli pokrzywdzony  nie korzystał z uprawnień oskarżyciela posiłkowego , może w terminie 14 dni od powiadomienia go o cofnięciu przez prokuratora aktu oświadczyć , że przystępuje do sprawy jako oskarżyciel posiłkowy.

W razie powtórnego wydania przez prokuratora dot. postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania, pokrzywdzony może w terminie miesiąca od doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu wnieść akt oskarżenia do sądu, dołączając po jednym odpisie dla każdego oskarżonego i prokuratora.  Taki akt oskarżenia powinien być sporządzony i podpisany przez pełnomocnika . Do takiej sprawy może się dołączyć inny oskarżyciel posiłkowy ( aż do rozpoczęcia przewodu sądowego) a także prokurator.

Sąd ogranicza liczbę oskarżycieli posiłkowych, jeżeli jest to konieczne dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania. Jeżeli sąd stwierdzi za dużą liczbę oskarżycieli to ten który nie bierze udziału może przedstawić sądowi na piśmie swoje stanowisko w ciągu 7 dni od daty doręczenia postanowienia. Jeżeli oskarżyciel nie włada językiem polskim w wystarczającym stopniu to postanowienie doręcza się wraz z tłumaczeniem.

Jak pokrzywdzony  wycofa się z udziału jako oskarżyciel posiłkowy to nie może ponownie nim zostać. Jeżeli oskarżyciel posiłkowy wycofa się z aktu oskarżenia to sąd zawiadamia prokuratora, który może przystąpić do oskarżenia , a jeżeli tego nie zrobi do 14 dni to powoduje umorzeniem postępowania , które może być wydane przez referendarza sądowego.

Śmierć oskarżyciela posiłkowego nie tamuje biegu postępowania, a osoby najbliższe mogą w każdym stadium przystąpić w roli oskarżyciela posiłkowego. W razie śmierci oskarżyciela  prywatnego to osoby najbliższe mają czas w terminie zawitym 3 miesięcy do przystąpienia , jeżeli tego nie zrobią to sprawa zostaje umorzona.

Oskarżyciel prywatny

Pokrzywdzony może jako oskarżyciel prywatny wnosić i popierać oskarżenie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego. Śmierć oskarżyciela prywatnego powoduje zawieszenie postępowania, a osoby najbliższe mogą w takiej sytuacji wstąpić w jego prawa  w terminie 3 miesięcy , jeżeli tego nie zrobią sąd lub referendarz sądowy umarza postępowanie.

Powód cywilny

Pokrzywdzony może do czasu rozpoczęcia sądowego na rozprawie głównej wytoczyć przeciwko oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa.

Przesłanki odmowy przyjęcia powództwa cywilnego przez sąd następuje, jeżeli: 

1.       Powództwo cywilne jest z mocy przepisów szczególnych niedopuszczalne;

2.       Roszczenie nie ma bezpośredniego związku z zarzutem oskarżenia;

3.       Powództwo wniosła osoba nieuprawniona ;

4.       To samo roszczenie jest przedmiotem innego postępowania bądź prawnie zostało rozstrzygnięte;

5.       Po stronie pozwanych zachodzi współuczestnictwo konieczne z instytucją państwową, samorządową, społeczną , albo z osobą , która nie występuje jako oskarżony; 

6.       Złożono wniosek o naprawienie szkody,  zadośćuczynienie.