Postępowanie karne cz. 5 - Oskarżony, obrońcy i pełnomocnicy

Oskarżony / podejrzany

Definicja podejrzanego zawarta jest w art. 71 k.p.k. - uważa się osobę , co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, albo wobec której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego.

Oskarżony to osoba, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu lub osoba co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania.

Prawo oskarżonego : 

1.  Do bezpłatnej pomocy tłumacza  , jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim;
2.  Prawo do kontaktu z obrońcą- podczas nieobecności innych osób oraz korespondencyjnie do 14 dni mogą być utrzymywane założenia tj. w szczególnie uzasadnionych wypadkach prokurator w postępowaniu przygotowawczym może być obecny lub inna upoważniona osoba a także może zastrzec korespondencję; 
3.  Nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności, ani dostarczania dowodów na swoją niekorzyść 
4. Poddaje się : oględzinom zewnętrznym ciała np.: pobrać odciski palców, fotografować go, okazać ; badaniom psychiatrycznym i psychologicznym , oraz badań połączonych z dokonaniem zabiegów na jego ciele tj.: pobranie krwi, włosów lub wydzieliny z organizmu;
5.  Oskarżony pozostający na wolności jest obowiązany zawiadomić organ prowadzący postępowanie o każdej zmianie miejsca zamieszkania lub pobytu trwającego dłużej niż 7 dni. Jest obowiązany wstawić się na każde wezwanie w toku postępowania karnego- o czym należy uprzedzić na pierwszym przesłuchaniu. W razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa można zatrzymać go i sprowadzić przymusowo ( przysługuje zażalenie ).

W razie odmowy poddania się do powyższych czynności można zatrzymać i przymusowo doprowadzić , a także stosować wobec niego siłę fizyczną lub środki techniczne służące obezwładnieniu , w zakresie niezbędnym do wykonania danej czynności .

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2005r., w sprawie poddania badaniom lub dokonywania czynności z udziałem oskarżonego oraz osoby podejrzanej.

W przypadku nieletniego lub ubezwłasnowolnionego jego przedstawiciel ustawowy lub osoba, pod której pieczą oskarżony pozostaje , może podejmować na jego korzyść wszelkie czynności procesowe, a przede wszystkim wnosić środki zaskarżenia, składać wnioski oraz ustalić obrońcę z urzędu.

Dopuszczalna liczba obrońców dla oskarżonego to trzech obrońców. W przypadku podejrzanego , który nie ma obrońcy z wyboru, może mieć obrońcę z urzędu jeżeli wykaże , że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. – Sąd może cofnąć obrońcę jeżeli w/w okoliczności wykazują , że może mieć obrońcę z wyboru.

Przesłanki obligatoryjnego udziału obrońcy w postępowaniu ( obowiązkowa obecność obrońcy w rozprawie oraz na posiedzeniach , gdzie udział oskarżonego jest obowiązkowy):

1.  Nie ukończył 18 lat ; 
2.  Jest głuchy, niemy lub niewidomy;
3. \Zachodzi uzasadniona wątpliwość czy jego zdolność rozpoznawania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem nie była w czasie popełnienia tego czynu wyłączona lub w znacznym stopniu ograniczona;( opinia biegłych);
4.  Zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy stan jego zdrowia psychicznego pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny;(opinia biegłych);
5.   jeżeli sprawa się toczy przed sądem okręgowym  przy zbrodni; 
6. w postępowaniu sądowym na wniosek oskarżonego, który nie ma obrońcy z wyboru , sąd lub referendarz sądowy wyznacza obrońcę z urzędu. – ponowne wyznaczenie obrońcy w tym trybie jest dopuszczalne jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach. Wniosek ten sąd, referendarz sądowy rozpoznaje niezwłocznie , w wypadkach niecierpiących zwłoki można zawiadomić oskarżonego o obrońcy z urzędu telefonicznie + odpis nadanego komunikatu.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia 27 maja 2015 r. w sprawie sposobu zapewnienia oskarżonemu korzystania z pomocy obrońcy z urzędu

Obrońcy i pełnomocnicy

Obrońca

Obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury lub ustawy o radcach prawnych.

Obrońcę ustanawia oskarżony, do czasu ustanowienia obrońcy przez oskarżonego pozbawionego wolności, obrońcę może ustanowić inna osoba , o czym niezwłocznie zawiadamia się oskarżonego, udzielane na piśmie albo przez oświadczenie do protokołu organu prowadzącego postępowanie karne ;

Ustanowienie bądź wyznaczenie obrońcy z urzędu uprawnia go do działania w całym postępowaniu , nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia, jeżeli nie zawiera ograniczeń.  Wyznaczenie obrońcy z urzędu nakłada na niego obowiązek podejmowania czynności procesowych do prawomocnego zakończenia postępowania.

Obrońca może bronić kilku oskarżonych, jeżeli interesy nie pozostają w sprzeczności. Obrońca może podejmować czynności procesowe jedynie na korzyść oskarżonego

Pełnomocnik

Strona inna niż oskarżony może ustanowić pełnomocnika. Na wniosek strony , która nie ma pełnomocnika z wyboru , prezes sądu, sąd lub referendarz sądowy wyznacza w postępowaniu sądowym pełnomocnika z urzędu.

Wraz z wnioskiem strona jest informowana, iż w zależności od wyniku procesu strona taka może być obciążona kosztami wyznaczenia pełnomocnika z urzędu- pouczenie.

Obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury lub ustawy o radcach prawnych. Osoba inna niż oskarżony musi wykazać , iż nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny ; udzielane na piśmie albo przez oświadczenie do protokołu organu prowadzącego postępowanie karne ;

Pełnomocnik jest wybierany z listy obrońców;

Ustanowienie bądź wyznaczenie pełnomocnika  z urzędu uprawnia go do działania w całym postępowaniu , nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia, jeżeli nie zawiera ograniczeń.  Wyznaczenie pełnomocnika  z urzędu nakłada na niego obowiązek podejmowania czynności procesowych do prawomocnego zakończenia postępowania.

Strona inna niż oskarżony w postępowaniu może także osobiście działać.

W kwestii dotyczących pełnomocników, a nie normowane w przepisach kk, stosuje się odpowiednio przepisy obowiązujące w postępowaniu cywilnym.

 Przedstawiciel społeczny

Przedstawiciel społeczny w postępowaniu karnym zwany jest rzecznikiem interesu społecznego. Jest to osoba, która działa w procesie na rzecz interesu społecznego i jest niezależna od stron procesu. W pewnych sytuacjach przedstawiciel społeczny może reprezentować interesy strony pokrzywdzonej. Zawsze jednak przedstawiciel społeczny działa w interesie społecznym. Do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego udział w postępowaniu może zgłosić przedstawiciel organizacji społecznej. W zgłoszeniu organizacja społeczna wskazuje przedstawiciela, który ma reprezentować tę organizację. Przedstawiciel musi przedstawić sądowi pisemne upoważnienie. Warunkiem udziału przedstawiciela społecznego w postępowaniu jest potrzeba ochrony interesu społecznego lub ważnego interesu indywidualnego, który jest objęty zadaniami statutowymi tej organizacji. Dodatkowo sąd zezwala przedstawicielowi społecznemu na udział w postępowaniu, jeżeli leży to w interesie wymiaru sprawiedliwości. Może on także wypowiadać się i składać oświadczenia na piśmie. Rzecznikowi interesu społecznego nie przysługuje jednak prawo zadawania pytań świadkowi.